top of page

Nationaal Heksenmonument

Eeuwenlang zijn er tienduizenden mensen, voornamelijk vrouwen, veroordeeld, gemarteld en geëxecuteerd als gevolg van de heksenvervolgingen. Ook in Nederland vonden die plaats. Dit heeft zijn sporen nagelaten in vrouwen van nu: hoe zij worden gezien en hoe zij zichzelf zien.

 

De heksenjachten zijn de enige grootschalige historische moordpartij waar we nog lollig over doen. Daarmee laten we een kans liggen: een historisch drama kan alleen helen als je het recht in de ogen kijkt. Daarom pleiten wij voor een Nationaal Heksenmonument. 

 

Denk mee over het monument en vul de enquete in op pagina Monument (zie menu hierboven).

Het monument

Wie waren die 'heksen'? We weten niet precies hoeveel mensen er in ons land als ‘heks’ ter dood zijn gebracht. De archieven zijn incompleet***, en mensen die tijdens hun verhoor bezweken aan de gevolgen van marteling zijn er vaak überhaupt niet in terecht gekomen. Toch zijn er al honderden namen bekend. Je vindt ze hieronder. 

Onder de lijst een klein overzicht met de 12 plaatsen in Nederland met de meeste executies.

​

*Slachtoffers waarvan niet bekend is hoe hun lot is verlopen, omdat er geen uitspraak van hun proces bekend is. Vaak gebeurde dit omdat zij waren gestorven als gevolg van martelingen of slechte omstandigheden in de cel. Ook gebeurde het regelmatig dat slachtoffers zichzelf ophingen.

** Van de overzeese gebieden is nog heel weinig bekend.

***Deze lijst is onvolledig. Heeft u een correctie of een aanvulling op deze lijst? Stuur dan graag een bericht naar info@nationaalheksenmonument.nl

**** (c) Stichting Nationaal Heksenmonument. Het is toegestaan om informatie uit deze lijst te gebruiken onder voorwaarde van bronvermelding.

​

​

Slachtoffers van de heksenvervolgingen in Nederland

Lijse van den Rave
Maastricht, 1413 (gehangen en verbrand)
 

Loefkyn, die vroeyvrouw

Utrecht, 1444*

​

Sander van Loenen

Nijmegen, 1469 (levend verbrand)


Aleyda, pastoors dienstmaagd 
Almen, 1472 (levend verbrand)

 

​Aelbert Kremer

Doesburg, 1488*

​

Vrouw

Lochem, 1491*

 

Vrouw

Lochem, 1491*

​

Vrouw

Lochem, 1491*

​

Barbara Woutersdr.

Leiden, 1495 (levend verbrand)

 

Alijt Machariusdr.

Leiden, 1495 (onthoofd)

 

Elsken Mentinx

Zutphen, 1504*

​

Jenne Kortens

Ammerzoden, 1508*
 
Jella, Peter Oltgherszn
Sneek, 1507 (doodstraf, uiteindelijk niet uitgevoerd)
 
Vrouw
Nijmegen, 1513 (doodstraf)

 

Margriet van Zwertssen

Utrecht, 1515*
 
Heyle, vrouw van Joost Schoemaker
Kampen, 1515 (doodstraf)

Ulant die Swart
Nijmegen, 1519 (doodstraf)
 
Luyt, vrouw van Jan Blancks
Utrecht, 1520 (doodstraf)

​

Ghese Wylhemms

Drenthe, 1520*

 

Gryet Evertz

Oosterhout, 1522 (doodstraf)
 
Trijn van der Moelen
Roermond, 1522 (levend verbrand)

​

Vrouw

Gronsveld, 1525*


Vrouw
Roermond, 1525 (levend verbrand)

Vrouw
Roermond, 1525 (levend verbrand)

​

Vrouw

Gronsveld, 1525 (doodstraf)

 

Lysbet, weduwe van Gerrit de Roeyen

Utrecht, circa 1526 (doodstraf)

​

Dochter van Lyut Blancks

Utrecht, 1526*

​

Nysgen, vrouw van Huygh Gerrits

Utrecht, 1527 (doodstraf)


Beatrix, vrouw van Ot Dirks
Utrecht, 1527 (doodstraf)

 

Flyken

Doetinchem, 1527*

​

​Vrouw

Zaltbommel, 1528*


Vrouw
Tiel, 1530 (doodstraf)

Vrouw
Tiel, 1530 (doodstraf)

 

Vrouw

Nijmegen,1532*


Neelken Poussen
Westbroek, 1533 (doodstraf)

Soetgen, weduwe van Jan Huygen
Westbroek, 1533 (doodstraf)
 
Maria Wouters
Utrecht, 1533 (doodstraf)
 
Neel Reyers
Utrecht, 1533 (doodstraf)

 

​Vrouw

Lage Mierde, 1536*

 

Jannetgen

Hoenkoop, 1537*
 
Fye, vrouw van Cornelis Louwenss
Hoenkoop, 1537 (doodstraf)
 
Lubburch Pietersdr.
Beverwijk, 1537 (doodstraf)

Anthonis de Backer
Friesland, 1538 (doodstraf)

 

Neeltgen Gerritsdr.

Lopik, 1539*


Vrouw
Utrecht, 1539 (doodstraf)

Cathalina Onbaart
Vlissingen, 1541 (doodstraf)
 
Mergriet van der Broecken
Utrecht, 1541 (doodstraf)

 

​Man

Groningen, 1541*
 
Engel Dirks
Amsterdam, 1542 (levend verbrand)
 
Heyltken Gysbertsdr.
Schoonhoven, 1542 (doodstraf)


Jacob Smit
Dordrecht, 1545 (doodstraf)

Neelken Aertsdr.
Dordrecht, 1545 (doodstraf)

 

Dalle, vr. Frerick Scroers

Erm, 1545*

​

Vrouw Luyt Aernt

Amerongen, 1546*

 

Dochter Luyt Aernt

Amerongen, 1546*

​

Aertken, vr. Aert die Keyser

Culemborg, 1547*


Vrouw
Appingedam/Farmsum, 1547 (doodstraf)
 
Vrouw
Appingedam/Farmsum, 1547 (doodstraf)

Vrouw
Appingedam/Farmsum, 1547 (doodstraf)

Vrouw
Appingedam/Farmsum, 1547 (doodstraf)
 
Vrouw
Appingedam/Farmsum, 1547 (doodstraf)

Vrouw
Appingedam/Farmsum, 1547 (doodstraf)

Vrouw
Appingedam/Farmsum, 1547 (doodstraf)

Man

Appingedam/Farmsum, 1547 (doodstraf)

​

Vrouw

Godlinze/Bierum, 1547 (doodstraf)

​

Vrouw

Godlinze/Bierum, 1547 (doodstraf)

​

Vrouw

Godlinze/Bierum, 1547 (doodstraf)

 

Vrouw

Midwolde, 1547 (doodstraf)

​

Vrouw

Midwolde, 1547 (doodstraf)

​

Vrouw

Midwolde, 1547 (doodstraf)

 

Vrouw

Midwolde, 1547 (doodstraf)

​

Vrouw

Pieterburen, 1547 (doodstraf)

​

Vrouw

Pieterburen, 1547 (doodstraf)

​

Vrouw

Pieterburen, 1547 (doodstraf)

​

Vrouw

Pieterburen, 1547 (doodstraf)

​

Hansken

Leens, 1547 (doodstraf)

​

Jannetgen Crepels

Haarlem, 1549*

​

Neel

Haarlem 1549*

 

Man

Sebaldenburen, 1550*

 

Dochter

Sebaldenburen, 1550*

​

Man

Sebaldeburen, 1550 (doodstraf)

​

zijn Vrouw

Sebaldeburen, 1550 (doodstraf)

​

hun Dochter

Sebaldeburen, 1550 (doodstraf)

 

Anna Fransdr.

Gorinchem, 1550 (doodstraf)

​

Margriet Herroes

Grathem, 1551 (zelfmoord in cel)

 

Katherina toe Mensema

Oldehove, 1552 (doodstraf)

 

Bartolt Scroer

Ezinge, 1553 (doodstraf)

​

Vrouw

Oldambt, 1554 (doodstraf)

​

Vrouw

Oldambt, 1554 (doodstraf)

​

Heijll van Venloe

Nijmegen, 1555 (doodstraf)

​

Barbara tho Herpe, zus van Heijll

Nijmegen, 1555 (doodstraf)

​

Meyns Cornelisdr.

Amsterdam, 1555 (levend verbrand)

​

Anna Jansdr.

Amsterdam, 1555 (doodstraf)

 

Lysbeth Pietersdr.

Amsterdam, 1555 (doodstraf)

 

Jannetgen Pieters

Amsterdam, 1555 (doodstraf)

​

Merri van Kerpen

Zutphen, 1556*

​

Griete Dircken

Schiedam, 1556 (levend verbrand)

​

Trijn Jansdr.

Schiedam, 1556 (levend verbrand)

​

Marye Heynen

Schiedam, 1556 (levend verbrand)

​

Digna Robberts

Veere, 1556 (levend verbrand)

 

Geertruid Bakkers Willemsdr.

Veere, 1556 (levend verbrand)

​

Maria Janssen

Zwolle, 1557*

​

Trijn Achencken

Nijmegen, 1557 (doodstraf)

​

Jutt van Lenth

Nijmegen, 1557 (doodstraf)

​

Jacoba Geertz

Zaltbommel, 1557 (doodstraf)

 

Vrouw

Appingedam, 1557 (doodstraf)

​

Vrouw

Appingedam, 1557 (doodstraf)

​

Jenneken Gordtkens

Mierlo, 1559 (gewurgd, daarna verbrand)

​

Heyl Bellen

Mierlo, 1559 (gewurgd, daarna verbrand)

​

​Vrouw

Casteren, 1560*

​

Salicke van Doernik

Bredevoort, 1561 (levend verbrand)

​

Vrouw

Uithuizen/Sauwert, 1562 (doodstraf)

​

Vrouw

Uithuizen/ Sauwert, 1562 (doodstraf)

​

Vrouw

Uithuizen/Sauwert, 1562 (doodstraf)

​

Vrouw

Uithuizen/Sauwert, 1562 (doodstraf)

​

Vrouw

Uithuizen/Sauwert, 1562 (doodstraf)

​

Anna van Haesdael

Maastricht, 1563 (doodstraf)

​

Anna van Vech

Maastricht, 1563*

​

​Vrouw

Edam, 1564 (doodstraf)

 

Volckgen Harmans

Amsterdam, 1564 (doodstraf)

 

Aechte Dircxdr.

Monnikendam, 1564 (doodstraf)

 

Trijn Cornelisdr.

Delft, 1565 (gewurgd daarna verbrand)

 

Machteld Goosensdr.

Delft, 1565 (gewurgd daarna verbrand)

 

Alijt Nanninghsdr.

Barsingerhorn, 1566 (doodstraf)

 

Maertjen Jacobsdr.

Barsingerhorn, 1566 (doodstraf)

 

Geertruyd Gremmen

Bergharen, 1567*

​

Anna Heymericks

Maasbommel, 1570*

​

Vrouw

Maasbommel, 1570*

​

Vrouw

Maasbommel, 1570*

​

Vrouw

Maasbommel, 1570*

 

Merrichien Willems

Hasselt, 1572*

​

Aeltgen Beschix

Ameland, 1573 (gelyncht)

​

Lyken Calffs

Maastricht, 1575*

​

Man

Wedde, 1579*

​

​Mey Mielis

Weert, 1581 (doodstraf)

​

Kael Merrie

Roermond, 1581 (verdronken bij illegale waterproef)

 

Vrouw

Swalmen, 1581 (verdronken bij illegale waterproef)

 

Vrouw

Swalmen, 1581 (verdronken bij illegale waterproef)

 

Hilleken Maelpots

Nijmegen, 1584*

​

Anna Claesdr.

Delft, 1585 (gewurgd daarna verbrand)

  

Marya Spits

Schiedam, 1585 (levend verbrand)

 

Lysbeth Anthonisdr.

Schiedam, 1585 (levend verbrand)

 

Anna Knappert

Schiedam, 1585 (levend verbrand)

 

Elsie Reyersdr.

Schiedam, 1585 (levend verbrand)

 

Anna Jorisdr.

Schiedam, 1585 (levend verbrand)

​

Nynge Dimmens

Goedereede, 1585 (doodstraf)

 

Leene Dimmens

Goedereede, 1585 (doodstraf)

​

Willemke Jansdr. Theune

Goedereede, 1585 (doodstraf)

​

Lenaert Leerecop

Goedereede, 1585 (doodstraf)

​

Aleyd Koesters

Bredevoort/ Aalten, 1586 (breekt tijdens marteling haar nek)

​

Vrouw

Aalten, 1586*

 

Vrouw

Aalten, 1586*

 

Vrouw

Aalten, 1586*

 

Vrouw

Aalten, 1586*

 

Vrouw

Aalten, 1586*

​

Vrouw

Aalten, 1586*

Anna van Meckelenburgh

Westerwolde, 1587 (levend verbrand)

 

Dorothea van Danswick

Westerwolde, 1587 (levend verbrand)

 

Aleith Wachters

Westerwolde, 1587 (levend verbrand)

 

Trine van Quakenbrugge

Westerwolde, 1587 (levend verbrand)

 

Fenne Egberts

Westerwolde, 1587 (levend verbrand)

 

Anna Radtmakers

Westerwolde, 1587 (levend verbrand)

 

Alicke Tensinck

Westerwolde, 1587 (levend verbrand)

 

Vrouw

Appingedam, 1587 (doodstraf)

​

Gese ten Stal

Harderwijk, 1588*

​

Maria van Brommelen

Maastricht, 1589*

​

Johan Tonnis

Westerwolde, 1589 (levend verbrand)

 

Hille Willems oder Sickes

Westerwolde, 1589 (levend verbrand)

 

Geescke Hummelinck

Westerwolde, 1589 (levend verbrand)

 

Taelke Albers

Westerwolde, 1589 (levend verbrand)

 

Hidde Bussemans

Westerwolde, 1589 (levend verbrand)

 

Swantke Wilts

Westerwolde, 1589 (levend verbrand)

 

Alheit Hindrix

Westerwolde, 1589 (levend verbrand)

 

Lumme Drents

Westerwolde, 1589 (levend verbrand)

  

Wobke Holschemaeckers

Westerwolde, 1589 (levend verbrand)

Henrichje Smitts

Westerwolde, 1589 (levend verbrand)

​

Geeske Kupers

Westerwolde, 1589 (levend verbrand)

​

Trine Hindricks

Westerwolde, 1589 (levend verbrand)

​

Neel Pousen

Amersfoort, 1590*

 

Marrigje Ariens

Schoonhoven, 1591 (gewurgd en verbrand)

​

Maria Dircxz

Amersfoort, 1591 (gewurgd en verbrand)

​

Neele, dochter Maria Dircxz

Amersfoort, 1591 (gewurgd en verbrand)

​

Kleindochter Maria Dircxz

Amersfoort, 1591 (gewurgd en verbrand)

​

'Bohémien'

Maastricht, 1591 (levend verbrand)

​

Dieuwer Deckers

Schiedam, 1591 (levend verbrand)

​

Anna Hondert Theunen

Schiedam, 1591 (overlijdt op hoge leeftijd in cel)

​

Lijntgen Cornelisdr.

Brielle, 1591 (doodstraf)

 

Cornelia Huybertsdr.

Rhenen, 1592 (doodstraf)

​

Cilla Hannarts

Grathem, 1592 (levend verbrand)

​

Geertruida Meugens

Grathem, 1592 (levend verbrand)

​

Marie Bampts

Grathem, 1592 (levend verbrand)

 

Adriaene Jansdr.

Goedereede, 1592 (doodstraf)

 

Jacquemyne Cleyn Arens

Goedereede, 1592*

​

Eeuwout Dimmens

Goedereede, 1592*

​

Aelken van Dueren

’s-Hertogenbosch, 1593*

​

Willemtgen Stevensdr.

Eembrugge, 1593*

 

Man

Utrecht, 1593*

​

Wichemoet Suers

Amersfoort, 1593*

 

Jannetge Pots

Amersfoort, 1593*

​

Willemtgen Stevensdr.

Amersfoort, 1593 (doodstraf)

​

Geertruy Damen

Amersfoort, 1593 (gewurgd, daarna verbrand)

​

Marry Kleynpennincks

Eimeren, 1594 (doodstraf)

​

Nale Aelts

Harderwijk, 1594 (doodstraf)

​

Vrouw

Roermond, 1594*

​

 Vrouw

Roermond, 1594*

​

Vrouw

Roermond, 1594*

 

Johan Martenssen

Arnhem, 1595 (doodstraf)

​

Margriet Willems

Amersfoort, 1595 (gewurgd en daarna verbrand)

​

Volckert Dircxz

Amersfoort, 1595 (half gewurgd en verbrand)

 

Hedrinkje Volckertsdr. 

Amersfoort, 1595 (half gewurgd en verbrand)

​

Anthonis Cornelis Bulck

Amersfoort, 1595 (half gewurgd en verbrand)

​

Maria Barten

Amersfoort, 1595 (half gewurgd en verbrand)

​

Grietje Seghers

Amersfoort, 1595 (met gebroken nek in cel gevonden)

​

Lysbeth Bernards

Utrecht, 1595 (doodstraf)

​

Hendrikje

Utrecht, 1595 (doodstraf)

​

Margriet Brycken

Soerendonk, 1595 (levend verbrand)

​

Heylken Brycken, haar 12 jarige dochtertje

Soerendonk, 1595 (levend verbrand)

​

Jenneken inde Camer

Soerendonk, 1595 (levend verbrand)

​

Jenneken Goessens

Geldrop/Heeze/Leende, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)

​

Heijlken Schavaerts

Geldrop/Heeze/Leende, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)

​

Henricxken Sevens

Geldrop/Heeze/Leende, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)

​

Heylken Thonis

Geldrop/Heeze/Leende, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)

​

Elizabeth Willemssen

Geldrop/Heeze/Leende, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)

​

Marie Baten

Mierlo, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)

​

Lys Cuypers

Mierlo, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)

 

Lys Tijssen v.d. Wollenberg

’s-Hertogenbosch, 1595 (levenslange opsluiting)
 

Maria Christiaans

Amersfoort, 1595*

​

Jacob Pots

Amersfoort, 1595*

 

Lambert Pots

Amersfoort, 1595*

​

Catharina Boons, alias Lyncken Pastoirs

Mierlo, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)

 

Nees Gommers

Lierop, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)

​

Marie Ruijters

Lierop, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)

​

Marie v. Mierlo

Lierop, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)

​

Heyl Geenen

Lierop, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)

​

Feye Hanen

Lierop, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)

​

Margriet Mijnsheeren

Lierop, 1595 (90 jaar, levend verbrand, zij kreeg geen genade van wurging, omdat zij door dementie geen berouw kon tonen )

​

Anneken Thijs

Lierop, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)

​

Judt van Dorren

Mierlo/ Hout, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)

​

Theun Eumans

Mierlo, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)

Margriet Muls

Mierlo, 1595 (gewurgd, daarna verbrand)

​

Hendricxken Delyen

Cranendonck, 1595 (zelfmoord in gevangenschap)

​

Anna Ceelen

Asten, 1595 (overlijdt als gevolg van martelingen)

​

Cathelyne Jan Mijs

Lage Mierde, 1596*

​

Vrouw

Utrecht/ Abcoude, 1596*

​

Vrouw

Utrecht/ Abcoude, 1596*

 

Vrouw

Utrecht/ Abcoude, 1596*

​

Vrouw

Utrecht/ Abcoude, 1596*

 

Anna Basius

Haarlem, 1596*

​

Jan Claes

Haarlem, 1596*

 

Alertgen Borren

Rhenen, 1596 (gewurgd en verbrand)

​

Cornelia Aelbertsdr.

Rhenen, 1596(gewurgd en verbrand)

​

Hendrixken Hendricx

Rhenen, 1596 (gewurgd en verbrand)

​

Marijken Gijsbertsdr.

Rhenen, 1597 (gewurgd en verbrand)

​

Geertken Johans anders Tijs

Westerwolde 1597 (zelfmoord in cel, daarna verbrand)

​

Alke Engels

Westerwolde, 1597 (levend verbrand)

​

Johanna Lubberts

Westerwolde, 1597 (levend verbrand)

​

Yken Henrix

Tiel, 1597 (doodstraf)

​

Mette Lambert

Almelo, 1597 (doodstraf)

​

Bertien Thijes

Westerwolde, 1597*

 

Josijntgen Claesdr

’s-Gravenhage, 1598*

​

Aelt Claessen

Voorthuizen, 1599*

​

Mey Joppen

Maastricht, 1599*

​

Eva van St. Maartensvoeren

Maastricht, 1599 (levend verbrand)

​

Jen Beelen

Nederweert, 1600 (zelfmoord in cel na zware martelingen)

​

​Man

Veluwe, 1600*

 

Neelke Arien Dircks

Driel, 1601*

​

Jan Adriaans

‘s-Gravenhage, 1601*

​

Jenneken van Mesch

Maastricht, 1601 (levend verbrand)

 

Levina Willems

Zierikzee, 1601 (verbannen)

​

Jacobje Hoobrix

Zierkizee, 1602 (levenslange gevangenisstraf)

​

Henneken Versteegh

Nijmegen, 1603 (doodstraf, verdrinking)

​

​Neele, dochter Henneken Versteegh

Nijmegen, 1603 (ontsnapt aan verdrinkings-executie)

 

​Aef Teunisdr.

Medemblik, 1604*

​

Mechteld ten Ham

‘s-Heerenberg, 1605 (levend verbrand)

​

Cornelia Jansdr.

Haarlem, 1605 (doodstraf)

​

Anna van Berlicom

’s-Gravenhage, 1605*

​

Geet Peerboems

Maastricht, 1606 (doodstraf)

​

Jan Le Loup

Maastricht, 1607 (gewurgd daarna verbrand)

​

Anna Muggen

Gorinchem, 1608 (gewurgd en daarna verbrand)

​

Vrouw

Eysden, 1609 (doodstraf)

​

Vrouw

Eysden, 1609 (doodstraf)

​

​Johan van Uffelt

Roermond, 1609*

 

Man

Ede, 1610*

 

Olislegers Keysen

Roermond, 1610*

 

Geert Keysen

Roermond, 1610*

​

Jenneken ten Honck

Bredevoort, 1610 (levend verbrand)

​

Gertken op t Goir

Bredevoort 1610 (levend verbrand)

​

Willem ten Oistendorp

Bredevoort 1610 (levend verbrand)

​

Myth Tempers

Bredevoort, 1610 (levend verbrand)

​

Jar Simon

Bredevoort, 1610 (levend verbrand)

 

Berent Swenen

Bredevoort, 1610 (levend verbrand)

​

Johan Boegen

Bredevoort, 1610 (levend verbrand)

​

Elisabeth Engelen

Grathem, 1610 (levend verbrand)

​

Harmen Jacobsz

Veenendaal, 1611*

​

Maria Wijsmans

Grathem, 1611 (doodstraf)

​

Elisabeth Rijthoven

Maastricht, 1612 (doodstraf)

​

Trijntje van Zittaert

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Eva Wennemekers van Kempen

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Jan van Ool

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

 Grijetgen, haar dochter

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Merrie Duyven

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Truij van Kirckhoven

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Trincken Melers alias Giesen

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Seinst Meelers

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Tijne van Elmpt

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

eerste Vrouw van Goetsen van Heiden

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Trincken Jegers

Roermond, 1613 (levend verbrand

​

Syken Daggen

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Elberte Opthen Thoren van Melick

Roermond, 1613 (levend verbrand)

 

Geert van Melick

Roermond, 1613 (levend verbrand)

 

Trijnken Wulms

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Hendrik Bijns van Melick- de Kuiper

Roermond, 1613 (levend verbrand)

 

Merrie Danen

Roermond, 1613 (levend verbrand)

Trijnken Pijpers-Essers opten Schuitenberg

Roermond, 1613 (levend verbrand)

 

Jan Reijnen van Melick

Roermond, 1613 (levend verbrand)

 

Trincken Passers

Roermond, 1613 (levend verbrand)

 

Greet IngenWaterschey van Melick

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Peedtgen Holtsnijders van Swalmen

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Naele van Kercken-Mussen

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Stijkcken van Ass

Roermond, 1613 (levend verbrand)

 

Stijn van Kessel

Roermond, 1613 (levend verbrand)

 

Gredtgen Holtsagers

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Trijn Vuylmans

Roermond, 1613 (levend verbrand)

 

Trijnken van Momffort

Roermond, 1613 (levend verbrand)

 

Leonard Esschers van Ophoven

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Trincken Puijs van St JansCluijss

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Merrijken van Monfferthaar dochter

Roermond, 1613 (levend verbrand)

 

Trijn Gulickers van Herkenbosch

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Trijncken Kan van Melick

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Ien Linssen Aben van Swalmen

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Neel, vrouw van Corst van Oil

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Meester Hans Lodewich

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Jen Bessemeker van Neer

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Trincken Schans-Thysens

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Alith Leemkuyl-Ruyters

Roermond, 1613 (levend verbrand)

​

Mett van Asenraed

Roermond, 1613 (gestorven na martelingen)

​

 Meye Karckens

Eysden, 1613 (gewurgd, daarna verbrand)

 

Meye Ruyters van Caestert

Eysden, 1613 (gewurgd, daarna verbrand)

 

Nicht van Meye Ruyters

Eysden, 1613 (levend verbrand)

​

Dochter van Meye Ruyters

Eysden, 1613 (levend verbrand)

 

Vrouw

Eysden, 1613 (levend verbrand)

​

Ien Linssen

Swalmen, 1613 (levend verbrand)

​

Peter Paes

Roermond 1614, (levend verbrand)

​

Gritgen Vretgens

Roermond, 1614 (levend verbrand)

​

Beel Vretgenshaar dochter

Roermond, 1614 (levend verbrand)

 

Merriken Celissen

Roermond, 1614 (levend verbrand)

 

Jennicken Potten alias Neelen

Roermond, 1614 (levend verbrand)

​

Mericken Brunen

Roermond, 1614 (levend verbrand)

​

Grieth Ploenis

Roermond, 1614 (levend verbrand)

​

Alheidt Werners alias Schaecks

Roermond, 1614 (levend verbrand)

​

Merie Werners alias Schaecks

Roermond, 1614 (levend verbrand)

​

Jenne, vrouw van Joris Peterssen van Assenraad in de Steeg

Roermond, 1614 (levend verbrand)

 

Grietgen Ceelskens

Roermond, 1614 (levend verbrand)

 

Guel Toets

Roermond, 1614 (levend verbrand)

​

Alheidt Ingen Hulss

Roermond, 1614 (levend verbrand)

Classchen Lambrichts

Roermond, 1614 (levend verbrand)

​

Nees Pitswinckell

Roermond, 1614 (levend verbrand)

 

Enken Rutthen

Roermond, 1614 (levend verbrand)

​

Jen Haspels

Roermond, 1614 (levend verbrand)

​

Hillhaar dochter

Roermond, 1614 (levend verbrand)

​

Naelcken van Helden-Coenckens

Roermond, 1614 (levend verbrand)

​

Tryn van Vierssen alias van Eyck

Roermond, 1614 (levend verbrand)

​

Itgen van Kerckhoven alias op de

Camp-Wahen van Neer

Roermond, 1614 (levend verbrand)

​

Quiss van Assenraedt

Roermond, 1614 (levend verbrand)

​

Vrouw van Quiss van Assenraedt

Roermond, 1614*

​

hun dochter

Roermond, 1614*

​

Catharina Bernarts

Roermond, 1614 (levend verbrand)

​

​Jannichgen Cornelis Thonisz Veelmans

Utrecht, 1614*

​

Hille, vrouw van Arent Geertsz.

Vollenhove, 1616*

​

Jehanne van Oldenzeel

Maastricht, 1617*

 

Johannen Hussmans

Stralen, 1618*

 

Jan van Hasbrouck

Breskens, 1618*

 

Dorothe Carstens

Weesp, 1619*

 

Heylken Molenjan

Valkenburg, 1620 (levend verbrand)

​

Maria Schull

Valkenburg, 1620 (levend verbrand)

​

Catharina Heecx

Maastricht, 1620*

 

Idgen Wangen

Roermond, 1622 (levend verbrand)

​

Hendrik Custers

Roermond, 1622 (levend verbrand)

​

Wynke Jonckbloets

Roermond, 1622 (levend verbrand)

 

Anneke Coecken

Haelen, 1622 (gewurgd en verbrand)

​

Marie Rappen

Haelen, 1622 (levend verbrand)

​

Merten Coecken

Haelen, 1622 (gewurgd, daarna verbrand)

​

Jutte Menten in 't Katerbout

Haelen, 1622 (gewurgd, daarna verbrand)

​

Trijn Leyendeckers

Haelen, 1622 (gewurgd, daarna verbrand)

​

Idgen Verrijt

Haelen, 1622 (gewurgd, daarna verbrand)

 

Heyl de Muss

Haelen, 1622 (gewurgd, daarna verbrand)

​

Heyl van Kessel alias van van Hout

Haelen, 1622 (sterft na tortuur, daarna verbrand)

​

Marieke Sillekens

Horn, 1622 (levend verbrand)

​

Stijn, pachterse te Nunhem

Horn, 1622 (levend verbrand)

​

Anneke Sponsen

Horn, 1622 (levend verbrand)

​

Lijsbet Rameeckers

Horn, 1622 (onthoofd)

​

Berb Mistwagens

Horn, 1622 (levend verbrand)

​

Marieke Cuypers

Horn, 1622 (levend verbrand)

​

Bil Pelser

Horn, 1622 (levend verbrand)

 

Dochter van Gilissen

Horn, 1622 (levend verbrand)

​

Neulken Lenssen

Horn, 1622 (levend verbrand)

​

Vrouw van Gerard Schats

Horn, 1622 (levend verbrand)

​

Neel Dassen

Horn, 1622 (levend verbrand)

​

Anneke Verheggen

Horn, 1622 (levend verbrand)

​

Marie Stopparts

Horn, 1622 (levend verbrand)

​

Trinke Bolmans

Horn, 1622 (levend verbrand)

​

Dochter van Trinke Bolmans

Horn, 1622 (levend verbrand)

​

Vrouw van Hein Keyser

Horn, 1622 (levend verbrand)

​

Jacob Vergeer

Mauritius** 1623 (doodstraf)

​

Annitge Heyndricx

Alkmaar, 1624*

​

Trijn Jans

Alkmaar, 1624*

​

Vrouw

Maastricht, 1625 (gehangen, daarna verbrand)

​

Haske Lucassen

Rheden, 1625*

​

Rembt Backer

Middelstum, 1629*

 

Vrouw

Schiedam, 1631*

​

Dochter Jan Roelofs Snijder

Uffelte, 1634*

​

Neul Leppers

Beegden, 1636 (doodstraf)

​

Trineke Stevens

Beegden, 1636 (doodstraf)

​

Alet Gubbels

Beegden, 1636 (doodstraf)

​

Mercken Clompen

Beegden, 1636 (doodstraf)

​

Vrouw

Horn, 1637 (doodstraf)

​

Vrouw

 Horn, 1637 (doodstraf)

​

Vrouw

Horn, 1637 (doodstraf)

​

Man

Batavia**, 1638 (levend verbrand)

​

Geertgen Cornelisdr. ZFroger

Delft, 1638*

​

Man

Veluwe, 1641*

​

Jennetje Vesjes

Egmond, 1644*

​

Een echtpaar

Braambt, 1647*

​

Trijns Neiers

Steenderen, 1649*

​

Maria Witvoet

Almelo, 1649 (doodstraf)

​

Jeije Jansen

Groningen, 1654*

 

Man (te Dalfen)

Harderwijk, 1665*

​

Entgen Boven die Erdt-Luijten

Limbricht, 1674 (gestorven in cel, waarschijnlijk gewurgd)

​

Aleit Mensen

Genemuiden, 1680*

​

Vrouw

Kampen, 1685*

 

Vrouw

Groenlo, 1713*

 

Daniëls

Langweer, 1750*

 

Sietse Hendriks

Workum, 1804*

​

Hendrikje Hofhuis

Delden, 1823*

Verbannen: 117 mensen

Lijfstraf (d.w.z. geseling, brandmerk of tuchtstraf): 39 mensen

Schavotstraf: 22 mensen

Geldstraf (boete of compositie (afkopen van strafvervolging)): 66 mensen

Vrijspraak: 51 mensen

Revocatie (intrekking betichting): 21 mensen

Acte van purge, onschuld, acte Oudewater: 31 mensen

​

Meeste executies:

- Roermond 89 - Groninger Ommelanden 32 - Horn/Haelen 27 - Peelland 26 - Onstwedde 22 - Bredevoort 10 - Amersfoort 10 - Utrecht 10 - Schiedam 9 - Maastricht 9 - Nijmegen 8 - Amsterdam 6 -

 

​

​

bronnen:

Gijswijt-Hofstra, Marijke en Willem Frijhoff. Nederland Betoverd. Amsterdam: De Bataafsche Leeuw,1987

Waardt, Hans de, Toverij en samenleving, Holland 1500-1800, Den Haag: Stichting Hollandse Historische Reeks,1991

Otten, Johan, Duivelskwartier. Nijmegen: Lierop en uitgeverij Vantilt, 2015

Evers, Ingrid M.H., Maaslandse Heksenprocessen, Maastricht: Honderd jaar Limburgse regionale geschiedschrijving,1984

Garde, Gerard van de en Charlotte Ruijs-Janssen, Kroniek van het ‘heksenjaar’ 1613-1614. historieroermond.nl

Schlüter, Dick, Betovering en vervolging, Over toverij in Oost-Nederland tussen de 16de en 20ste eeuw, Almelo: Uitgeverij Broekhuis Hengelo

Beukman, Saskia, Sterke Vrouwen Schiedam. Schiedam

Bedner, Manja, De Heks van Almen. Almen, Theatermakers Achterhoek, 2020

​

​

​

*Slachtoffers waarvan niet bekend is hoe hun lot is verlopen, omdat er geen uitspraak van hun proces bekend is. Vaak gebeurde dit omdat zij waren gestorven als gevolg van martelingen of slechte omstandigheden in de cel. Ook gebeurde het regelmatig dat slachtoffers zichzelf ophingen.

 

** Van de overzeese gebieden is nog heel weinig bekend.

​

***Deze lijst is onvolledig.

Heeft u een correctie of een aanvulling op deze lijst?

Stuur dan graag een bericht naar info@nationaalheksenmonument.nl

Pamflet
abstract-double-exposure-watercolor-fire-smoke-digital-illustration.jpg

Het Pamflet

Heksenmonument is een geëngageerd pamflet dat aandacht vraagt voor de heksenvervolging en hun culturele erfenis. De bijdragen raken aan thema’s als hedendaagse heksenvervolgingen wereldwijd, de behandeling van buitenbeentjes, de angst voor de oudere vrouw, de heks als feministisch boegbeeld, intergenerationeel trauma (trauma dat van generatie op generatie doorgegeven wordt),  vroedvrouwen (die niet zelden slachtoffer werden), en een aantal bijzondere ‘heksen’ uit de geschiedenis. Verder schreef Ellen Deckwitz speciaal voor dit pamflet een gedicht en Alma Mathijsen een kort verhaal.

​

Het resultaat is een hoopvolle richtingaanwijzer naar een wereldbeeld waarbij we als mens weer leren als soort tussen de soorten te bestaan, met eerbied voor en kennis van de natuur en voor waarden die vaak worden gezien als ‘vrouwelijk’ (maar in feite universeel menselijk zijn): het zoekende, intuïtieve, kwetsbare element in elke mens.

 

De opbrengst komt niet ten goede aan de schrijvers, maar gaat naar de Stichting Nationaal Heksenmonument, met als doel het realiseren van een fysiek monument in de openbare ruimte. 

 

​

Met bijdragen van Susan Smit, Bregje Hofstede, Manja Bedner, Manon Uphoff, Alma Mathijsen, Ellen Deckwitz, Lisette Kreischer, Annine van der Meer, Nienke Thurlings, Leo Igwe, Lunadea, Joke J. Hermsen, Arthur Japin, Beatrijs Smulders, Heleen Verburg, Isa van der Wee en Niña Weijers.

 

Ga naar je lokale boekhandel of bestel hier het pamflet.

pamflet heksenmonument
Monument

Monument

Waar komt het monument?

Begin 2023 is Stichting Nationaal Heksenmonument opgericht. 

De stichting heeft drie pijlers; het monument, bewustwording en educatie. 

Sinds de oprichting is er al meer dan €35.000,- opgehaald om dit doel te bereiken.

 

Begin september hebben gemeenten Oudewater, Roermond en Montferland (‘s Heerenberg) een voorstel voor het plaatsen van het Nationale Heksenmonument bij de stichting ingediend. Stuk voor stuk goede plannen. Elke gemeente heeft een locale geschiedenis op het gebied van heksenvervolging en houdt zich hiermee bezig.

 

We zijn benieuwd naar jullie visie welke plaats het meest passend is. En waaraan een nationaal monument moet voldoen?

Super fijn als je de enquete invult!​

In 's Heerenberg is Mechteld ten Ham in 1605 levend verbrand. Zij had zelf om een rechtszaak gevraagd, omdat ze ervan overtuigd was dat haar naam dan gezuiverd kon worden. Er staat een beeld van Mechteld in 's Heerenberg en er wordt in het museum uitgebreid over Mechteld en de heksenvervolgingen verteld.

In
Oudewater staat museum de Heksenwaag. De waag was ten tijde van de heksenvervolgingen de enige plek in Europa waar je aan een geldig 'niet-heks bewijs' kon komen. Een vrijplaats voor vervolgden. Het museum vertelt de geschiedenis van de heksenvervolgingen en brengt deze in verband met de actualiteit.

In
Roermond heeft de grootste procesreeks van Nederland plaats gevonden. In 1613/1614 zijn binnen een paar maanden tijd meer dan 80 mensen levend verbrand. Onder druk van de martelingen en manipulatieve verhoormethodes noemden mensen namen van anderen. Dit bracht een ongekende kettingreactie teweeg. Onderaan de galgenberg staat een gedenkteken en er worden stadswandelingen over de heksenvervolgingen gegeven.

Actiedag_bloemen_fotografie_On_a_hazy_morning_001001.jpg
Actiedag

3 juni 2023 was de grote actiedag

Op 3 juni 2023 was er een landelijke actiedag.

Op meer dan 20 plekken waar heksenverbrandingen hebben plaatsgevonden, hebben wij met meer dan 800 mensen om 12 uur witte bloemen gelegd. In Oudewater zijn alle Nederlands slachtoffers herdacht omdat dit in tegenstelling tot alle andere plaatsen de plek was waar beschuldigden een eerlijke behandeling kregen; een vrijplaats in Europa. De actie was een groot succes!

locaties actiedag nationaal heksenmonument

De stippen op het kaartje laten zien op welke locaties wij in eerste instantie bloemen wilden gaan leggen. Steeds meer mensen met nieuwe locaties meldden zich aan zodat er uiteindelijk op 22 plekken openbare bloemleggingen waren. 

*

Almen (bij Zutphen)

Amsterdam

Appingedam (Noord Groningen)

Mierlo (alle slachtoffers uit Peelland) 

Maastricht

Nijmegen

Oudewater (bij Utrecht)

Delft

Vlissingen

Sneek

Roermond

Schiedam (bij Rotterdam)

Utrecht

Westerwolde / Onstwedde (bij Winschoten)

Harderwijk

Den Haag

Leiden

Amersfoort

Texel

Leudal

Steenwijk

Hellevoetsluis

Wij danken iedereen die mee heeft gedaan van harte! Het was heel mooi en heel bijzonder dit met zoveel mensen verspreid over Nederland te doen! Er waren ook mensen die zelf een bloemlegging organiseerde. Er hebben ons heel veel foto's bereikt via social media en via de mail. Heel veel dank voor jullie betrokkenheid!

​

​

​

  • Facebook
  • Instagram

Wil je je verder verdiepen in het thema, dan kun je behalve bij het pamflet onder meer hier terecht.

 

​

The New York Times over heksenjachten als instrument van vrouwenonderdrukking in het India van vandaag

 

Leo Ingwe, die ook bijdroeg aan het pamflet, over hedendaagse heksenjachten in Zambia

 

Atria, Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis

​

Museum de Heksenwaag in Oudewater

​

Susan Smits boeken en lezingen, o.a. 'De Heks van Limbricht' 

​

Theatervoorstelling ‘De Heks van Almen’ van Manja Bedner door Theatermakers Achterhoek

​

Essay van Bregje Hofstede op de Correspondent 'Heks, dat is hoe bange mannen vrouwen met macht noemen.'

​

Heks! Heks! Heks! van Jente Postuma

​

Sterke Vrouwen van Schiedam van Saskia Beukman

​

Heks Lunadea

​

​

Wil je meer, dan kun je beginnen met de volgende boeken en artikelen die de historische situatie onder de loep nemen: 

 

‘Nederland Betoverd’, over de situatie in de Lage Landen; 

‘Heks’ van Mona Chollet over de doorwerking van de heksenjachten in het heden; 

‘Witchcraze’ van Barstow voor een bespreking van de Europese heksenjachten in de context van misogynie en ingeperkte vrouwenrechten; 

Steije Hofhuis voor een bespreking van het element complottheorie in de dynamiek van de jachten;

‘Witches, With-hunting, and Women’ van Silvia Federici, voor de rol van heksenjachten binnen de opkomende kapitalistische economie van de vroeg-moderne tijd;

'Toverij en samenleving Holland 1500-1800', over Noord en Zuid Holland;

'Duivelskwartier' van Johan Otten, over de vervolgingen in Peelland

Stichting_bloemen_fotografie_On_a_hazy_morning_001005.jpg
Stichting

STICHTING

De Stichting Nationaal Heksenmonument heeft als doel het realiseren van een fysiek monument in de publieke ruimte ter nagedachtenis aan hen die op het grondgebied van het huidige Nederland als heks zijn aangewezen, gemarteld, veroordeeld en ter dood gebracht. Bovendien wil de stichting bewustwording en educatie hierover bevorderen. 

Het bestuur bestaat momenteel uit Susan Smit, Manja Bedner en Bregje Hofstede.

Je kunt contact opnemen met de stichting door te mailen naar info@nationaalheksenmonument.nl 

0575-715005 (alleen voor pers/urgent)

​

Volg ons ook op social media @nationaalheksenmonument

NHM logo digitaal.png
Pers_bloemen_fotografie_On_a_hazy_morning_001006.jpg
Pers

PERS

Lees hier alle berichten over Nationaal Heksenmonument in de media.

Klik op de titels om de volledige berichten te lezen.

"De vrouw als irrationeel wezen, waarover mannen ongehinderd hun vonnis kunnen vellen: dat gegeven behoort allerminst tot het verleden." - Robert van de Griend

"Wij weten met de kennis van

nu allemaal dat die mensen on-
schuldig waren. Maar dat is nog

nooit uitgesproken. Terwijl we nu
kunnen zeggen: ’Wij zien jullie
leed en het was onrechtmatig’. Dat uitspreken is eerherstel." - Susan Smit

journalist NHD, Annemarie de Jong

"De namen van de beulen, rechters en aanklagers zijn verstofd. Opgegaan in de maalstroom van de geschiedenis. De namen van de slachtoffers daarentegen leven voort in de harten van velen." - Roeben Zwart

"Hekserij is een van de dodelijkste complottheorieën ooit geweest en nog steeds is er geen rehabilitatie van degenen die er in ons land voor werden vervolgd, veroordeeld
en vermoord." - Ellen Deckwitz

“Mensen zeggen: ‘Moeten we het hier nu nóg over hebben?’ Maar de vraag is juist: waarom nu pás?” - Susan Smit

journalist LINDA, Marissa Klaver

'Generatie op generatie is aan vrouwen doorgegeven hoe je je het best gedraagt om ongestraft te bestaan. Tot vandaag. Althans, dat hoop ik.' - Tinkebell

Doneer_bloemen_fotografie_On_a_hazy_morning_001004.jpg
Doneer

DONEER

Klik op een van de bovenstaande knoppen om te doneren. Liever zelf een bedrag overmaken per bank? Dat kan! Het rekeningnummer van onze stichting is

 

NL 92 TRIO 0320 6099 60

t.n.v. Nationaal Heksenmonument

​

Je donatie zal worden gebruikt om het doel van de stichting Nationaal Heksenmonument dichterbij te brengen: namelijk, het realiseren van een nationaal monument ter nagedachtenis aan hen die als heks zijn aangewezen, gemarteld, veroordeeld en ter dood gebracht.

 

Een fysiek monument in de openbare ruimte zal een impuls geven aan bewustwording over wat de heksenvervolging was en wat het teweeg heeft gebracht tot aan het heden. Hiermee willen we de beeldvorming in onze geschiedenis- en schoolboeken rechtzetten, en aandacht vestigen op een historisch trauma dat vrouwen heeft klein gemaakt, onderling wantrouwen heeft gevoed en ook bij mannen diepe sporen heeft nagelaten. Kennis van die geschiedenis maakt het makkelijker om de resten van vrouwenhaat ook in de huidige tijd te detecteren en aan te pakken.

Veelgestelde vragen

Veelgestelde vragen

Waarom moet er een nationaal heksenmonument komen?

We willen een nationaal monument ter nagedachtenis aan de (vooral) vrouwen en mannen die als heks zijn aangewezen, gemarteld, veroordeeld en ter dood gebracht. Een heksenmonument erkent vanuit de wereldlijke macht die er destijds aan heeft meegewerkt dat de heksenprocessen onjuist en onrechtvaardig zijn verlopen, en dat de ter dood veroordeelden onschuldig zijn. De rol van de Inquisitie, en daarmee de Kerk, in de heksenprocessen en veroordelingen is er natuurlijk ook, maar het is tot op heden niet gelukt om het Vaticaan of andere kerkelijke overheden tot uitspraken te verleiden. Een fysiek monument in de openbare ruimte doet recht aan dit pijnlijke deel van onze vaderlandse geschiedenis. Het zal een impuls geven aan bewustwording over wat de heksenvervolging was en wat die teweeg heeft gebracht tot aan het heden. Het zal stimuleren dat scholieren beter onderwezen worden over de geschiedenis van femicide. Het zal het helen en integreren van het collectieve en intergenerationele trauma van heksenvervolging bevorderen. En het maakt het gemakkelijker om de resten van vrouwenhaat ook in de huidige tijd te detecteren en aan te pakken.

Wat is het doel van het begeleidende pamflet?

Het doel van dit pamflet is bewustwording: een aandachtige blik werpen op het verleden en de manieren waarop het ons heden kleurt. Zestien schrijvers zetten zich met essays, proza en gedichten in voor eerherstel van onschuldige slachtoffers van de heksenvervolging. Met bijdragen van Susan Smit, Bregje Hofstede, Manja Bedner, Manon Uphoff, Alma Mathijsen, Ellen Deckwitz, Lisette Kreischer, Annine van der Meer, Nienke Thurlings, Leo Igwe, Lunadea, Joke J. Hermsen, Arthur Japin, Heleen Verburg, Beatrijs Smulders, Isa van der Wee en Niña Weijers. De opbrengst van het pamflet komt niet ten goede aan de schrijvers, maar gaat naar de Stichting Nationaal Heksenmonument, met als doel het realiseren van een fysiek monument in de openbare ruimte.

Noemden de vrouwen die vermoord zijn zichzelf heksen?

Nee. Zij noemden zichzelf ongetwijfeld niet zo, en waren ook geen heksen in de moderne betekenis van paganisten of aanhangers van een voorchristelijke natuurreligie. Tegen de tijd dat mensen van 1550 tot 1650 (het hoogtepunt van de heksenvervolging) werden beschuldigd van kwade toverij, was de bevolking al lang en breed gekerstend. Sommige beschuldigden werkten misschien met heilzame kruiden, maanstanden of hadden andere kennis die we nu met hekserij associëren, maar in veel gevallen ging het om iets anders.

Wat hebben heksenvervolgingen van toen en de vrouwen van nu met elkaar te maken?

Eigenlijk zijn er niet zoveel ‘heksen’ verbrand in Nederland. Waarom vinden jullie het toch zo erg?

Kunnen mannen zich ook aansluiten?

Internationaal was het overgrote deel van de veroordeelden vrouw (zo’n 80 à 85 procent); de mannen die ook werden geëxecuteerd, waren in veel gevallen echtgenoot van, kind van, of anderszins verwant aan een al veroordeelde vrouw, die de bron van de hekserij bleef. Heksenjagershandboeken zoals de Malleus Maleficarum noemden vrouwen onder meer leugenachtig, kwaaddenkend, goedgelovig en onverzadigbaar geil, waardoor ze gemakkelijk voor de duivel zouden vallen. De vulva op zich werd gedemoniseerd: Satan zou erdoor spreken, en in veel heksenveroordelingen was de vondst van een zogenaamde ‘duivelstiet’, een uitstekend stukje vel waaruit de duivel zou drinken, doorslaggevend. Zo werd Joan Petersen, een jonge geneesvrouw uit Wapping, Engeland, in 1652 beschuldigd van hekserij, onderworpen aan een hardhandig onderzoek, waarbij ‘een vlezige tiet in haar geheime streek [werd gevonden], meer dan gewoon is bij vrouwen.’ Dat volstond, Petersen werd opgehangen. Ook al had een dokter verklaard dat haar ‘tiet’ een gewoon deel was van een gewone vulva. Kortom, zonder de misogynie die al in de Westerse cultuur aanwezig was, hadden de heksenvervolgingen deze vorm niet kunnen aannemen; en die misogynie is niet verdwenen. Mede daarom is deze geschiedenis ook voor ons, nu, relevant.

Erop wijzen dat een probleem elders heviger was of is, is een slecht excuus om dat probleem niet aan te pakken. Inderdaad zijn er in andere delen van Europa relatief méér slachtoffers gevallen; zo waren er Duitse dorpen waar na afloop van de jachten nog maar één vrouw in leven was. Maar dit maakt de (tenminste) honderden doden op ons eigen grondgebied niet minder belangrijk. Daarnaast hebben de afschuwelijke openbare executies, los van precieze aantallen, een afschrikwekkende en onderdrukkende werking gehad op de maatschappij, zowel in Nederland als Europa. De culturele sporen daarvan zijn hier en elders nog altijd voelbaar.

We heten mensen van alle genders van harte welkom om zich aan te sluiten bij ons initiatief. We geloven namelijk dat iedereen iets te winnen heeft bij meer kennis van de heksenvervolgingen, van de misogynie die ze mogelijk maakte, en van de kunde en wijsheid die met het verdacht maken van ‘hekserij’ verloren zijn gegaan. Bovendien waren er ook mannen onder de slachtoffers. (Over trans of non-binaire slachtoffers schrijven we nergens op deze site, omdat die benamingen destijds onbekend waren en dus anachronistisch zouden zijn.)

Wat is er in het buitenland al gebeurd?

En in Nederland?

Wie doen er mee?

In o.a. Zwitserland, Duitsland, Noorwegen, IJsland, Spanje en Engeland zijn indrukwekkende monumenten opgericht. De afgelopen jaren werden ook op andere manieren internationaal stappen gezet naar eerherstel: de regeringen van Zwitserland, Noorwegen, Schotland en Catalonië hebben postume gratie uitgeroepen voor de slachtoffers van heksenjachten in hun samenlevingen.

De afgelopen jaren volgen in Nederland plaatselijke initiatieven elkaar in snel tempo op. Sinds 2020 reist de theatervoorstelling De Heks van Almen voor eerherstel door Nederland langs plaatsen waar heksenverbrandingen hebben plaatsgevonden. De voorstelling gaat over Aleyda uit Almen, de eerste vrouw in ons land die als heks werd verbrand. In Kasteel Cranendonck is sinds 2021 een permanente expositie ingericht over de slachtoffers van de heksenvervolging daar. In juli 2022 werd via een open brief eerherstel gevraagd voor de tweeëntwintig mensen die in het gebied Westerwolde als heks werden verbrand. In Onstwedde staat een gedenksteen voor deze slachtoffers. In datzelfde jaar zijn er bij kasteel Limbricht maar liefst twee standbeelden van Entgen Luijten, hoofdpersoon van de roman De heks van Limbricht, geplaatst. In oktober 2022 beloofde de gemeenteraad van Roermond zich sterk te maken voor eerherstel van de ruim zeventig slachtoffers van een uitbraak van heksenhysterie. Er komt een plakkaat met de namen van alle slachtoffers op de galgenberg. In Schiedam is op internationale vrouwendag 2023 een gedenktegel op de Grote Markt onthuld.

De stichting Nationaal Heksenmonument is opgezet door een bonte groep die zich vrijwillig inzet. Wij zijn kunstenaar, schrijver, psycholoog, theatermaker, beleidsadviseur, journalist en meer. We zetten ons in voor eerherstel en werken samen naar hetzelfde doel. Pas als er een nationaal heksenmonument is, en deze geschiedenis haar rechtmatige plek inneemt in het collectief bewustzijn, zijn we werkelijk geslaagd.

Kan ik zelf meedoen?

Wat gebeurt er met mijn donatie?

Zeker. We hebben je steun hard nodig! Je kunt je inschrijven voor onze nieuwsbrief, doneren en meedoen met de actie. Als je je inschrijft voor de actie krijg je ruim van tevoren te horen wat de precieze locatie van de actie is waar jij naartoe gaat. Je kan je inschrijven via het formulier achter de 'doe mee!'- knop. Email hierover sturen heeft geen zin. Wij kunnen dit niet meer beantwoorden. Kijk voor verder info bij ACTIE.

Je donatie zal worden gebruikt om het doel van de stichting Nationaal Heksenmonument dichterbij te brengen: namelijk, het realiseren van een nationaal monument ter nagedachtenis aan hen die als heks zijn aangewezen, gemarteld, veroordeeld en ter dood gebracht. Een fysiek monument in de openbare ruimte zal een impuls geven aan bewustwording over wat de heksenvervolging was en wat het teweeg heeft gebracht tot aan het heden. Hiermee willen we de beeldvorming in onze geschiedenis- en schoolboeken rechtzetten, en aandacht vestigen op een historisch trauma dat vrouwen heeft klein gemaakt, onderling wantrouwen heeft gevoed en ook bij mannen diepe sporen heeft nagelaten. Kennis van die geschiedenis maakt het makkelijker om de resten van vrouwenhaat ook in de huidige tijd te detecteren en aan te pakken.

bottom of page